Jak oswajać dziecięce lęki?

Czy odczuwałeś kiedyś strach? To normalne, ponieważ jest to naturalna reakcja organizmu na zagrożenia i niebezpieczne sytuacje. Dzieci, tak samo jak dorośli, doświadczają lęków, które mogą mieć różne podłoże. Warto wiedzieć, że można nad nimi pracować! Dowiedz się, jak oswajać dziecięce lęki.

Jakie są przyczyny lęków dziecięcych?

Przyczyny lęków dziecięcych mogą być różne, wśród nich należy wymienić: 

• traumatyczne doświadczenia,
• rodzinne czynniki stresogenne,
• nadopiekuńczość i nadmierną kontrolę rodziców,
• lękowe reakcje bliskich (dziecko naśladuje zachowania dorosłych),
• temperament dziecka.

Należy podkreślić, że maluchy odczuwają lęki w indywidualny sposób, np. ze względu na swoją wrażliwość emocjonalną lub inne czynniki genetyczne. Ważne, aby rodzice nauczyli się rozpoznawać lęki u swoich pociech, ponieważ te przybierają różne postaci – mogą objawiać się poprzez złość, rozdrażnienie, rozpacz, niechęć, niepokój, wycofanie czy wstyd. Lęk to także ból brzucha o poranku, napięcie mięśni albo bezsenność w nocy.

Czego boją się dzieci?

Wiele z lęków jest charakterystycznych dla danego okresu życia dziecka, są to tzw. lęki rozwojowe, pojawiają się samoistnie i najczęściej same też mijają. Oto przykładowe obawy, które są typowe dla poszczególnych grup wiekowych:

• Niemowlęta – głośne dźwięki, obcy ludzie, gwałtowne ruchy;
• Małe dzieci – zwierzęta, samotność, brak rodziców, przeprowadzka, ciemne przedmioty i kolory, włamywacze, maski i starsi ludzie;
• Przedszkolaki – potwory, dzikie zwierzęta, ciemność, hałasy, wyjścia rodziców i realne zdarzenia np. upadek, pogryzienie;
• Uczniowie – wszelkiego rodzaju dźwięki, potwory pod łóżkiem, duchy, żywioły, piwnica, ciemność, wysokość, śmierć, dziecko boi się, że się zgubi lub, że coś się stanie bliskiej osobie; 
• Nastolatki – brak akceptacji, odrzucenie społeczne, przyszłość, porażka.

Rodzaje zaburzeń lękowych

Od typowych rozwojowych lęków dziecięcych należy rozdzielić zaburzenia lękowe, które często wymagają terapii. U dzieci mogą występować różne rodzaje zaburzeń lękowych, niektóre z nich to:

• Lęk separacyjny – niepokój przed rozdzieleniem od osoby do której dziecko jest przywiązane;
• Lęk uogólniony – obawy towarzyszące dziecku bez konkretnej przyczyny;
• Fobie – reakcja na bodziec wywołujący lęk (np. przed pająkami);
• Lęk społeczny – dotyczy sytuacji społecznych, przedłużający się lęk przed obcymi;
• Zespół stresu pourazowego – następstwo traumatycznych wydarzeń.

Czy lęk jest potrzebny?

Lęk pełni funkcję ostrzegawczą, podpowiada, co jest bezpieczne i informuje o zagrożeniu. Co więcej, lęk mobilizuje do działania – np. obawa przed złą oceną mobilizuje do nauki. Lęki należy oswajać, aby nie prowadziły do nadmiernego niepokoju. Jak to zrobić?

Jak pomóc dziecku radzić sobie z lękami?

Dzieci należy wspierać w oswajaniu i pokonywaniu lęków, rola opiekuna jest znacząca – powinien on wykazać się empatią i dawać poczucie bezpieczeństwa. Lęków nigdy nie należy bagatelizować, zamiast mówić „Uspokój się!” czy „Chłopaki się nie marzą!”, lepiej powiedzieć „Jestem przy Tobie.”, „To dla Ciebie trudne, ale jestem tutaj, żeby Ci pomóc.”. Poniżej przedstawiamy skuteczne metody na oswojenie lęków dziecięcych.

• Wysłuchaj i staraj się zrozumieć

Daj dziecku przestrzeni do wyrażenia swoich lęków – zadawaj pytania i słuchaj uważnie, starając się zrozumieć, co powoduje u dziecka strach. Wzmacniaj malucha, tak aby lęk nie wpływał na jego samoocenę – akceptuj jego emocje i chwal sukcesy. 

• Nie bagatelizuj lęków

Choć czasami może się wydawać, że lęki dziecięce są irracjonalne, ważne jest, aby ich nie bagatelizować. Zamiast tego, staraj się znaleźć sposoby, jak pomóc dziecku je pokonać. Uznanie i zrozumienie lęków dziecka pomoże mu zbudować więź zaufania i poczucie bezpieczeństwa. Nigdy nie wyśmiewaj i nie zawstydzaj! Mówiąc np. „Taki duży a się boi?” spowodujesz u dziecka obniżenie samooceny, maluch zamknie się w sobie. Jeżeli dziecko boi się potwora w szafie, to w jego odczuciu ten potwór tam faktycznie jest – nie próbuj przekonywać dziecka, że jest inaczej.

• Wyjaśnij i uspokój

Po wysłuchaniu dziecka, staraj się wyjaśnić mu, że jego lęki są normalne i że wiele innych osób się z nimi zmaga. Przyjrzyjcie się razem przyczynom tych lęków, przytul dziecko i okaż wsparcie.

• Edukuj dziecko

Pomóż dziecku zrozumieć, że lęki często wynikają z braku wiedzy lub doświadczenia. Udzielaj prostych i odpowiednich dla wieku informacji, które pomogą mu zrozumieć, czego się boi. Na przykład, jeśli boi się ciemności w nocy – wyjaśnij, że Ziemia kręci się wokół własnej osi, dlatego mamy dzień i noc. Daj maluchowi rozwiązanie na jego obawy, np. ustawcie nocną lampkę, która pomoże poczuć się bezpieczniej.

• Wprowadź rutynę i przewidywalność

Jeżeli dzieci mają ustaloną rutynę i przewidywalność w swoim życiu to wiedzą, czego się spodziewać i czują się bezpiecznie. Stworzenie spójnego harmonogramu dnia pomoże oswajać jego lęki. Upewnij się, że w planie dnia uwzględniony jest czas na relaks i zabawę, pozwoli to rozładować napięcie i stres.

• Nie wywieraj presji i nie porównuj

Ważne jest, aby nie wywierać presji ani nie porównywać swojego dziecka do innych. Każdy maluch ma swoje własne tempo rozwoju i unikalne doświadczenia, porównywanie do innych może tylko zwiększać lęki i obniżać poczucie własnej wartości.

• Nie wrzucaj na głęboką wodę

Nie należy celowo poddawać dziecka bezpośrednim kontaktom z czynnikiem stresowym. Taka terapia szokowa, kiedy dziecko nie jest gotowe stawić czoła lękom będzie miała fatalne skutki. Oczywiście nie należy też izolować dziecka od wszystkich czynników stresowych, kiedy nastąpi konfrontacja z lękiem dziecka zapewnij wsparcie, złap za rękę i pogratuluj, że dobrze poradziło sobie ze stresującą sytuacją.

• Czytaj bajki terapeutyczne

Poprzez bajki terapeutyczne dziecko może utożsamiać się z bohaterem i jego lękami, a następnie przejąć jego sposób myślenia i działania. Bajki uczą, że przez pewne sytuacje trzeba przejść i się z nimi oswoić. 

• Stosuj techniki relaksacyjne

Warto nauczyć malca sposobów na samokojenie, które przyniosą ulgę, kiedy dziecko będzie odczuwało strach. Napięty organizm potrzebuje odprężenia, pomocna może okazać się muzyka relaksacyjna, wizualizacje (np. „Zamknij oczy i wyobraź sobie, że jesteś na chmurce unosisz się ponad twoje lęki.”) oraz głębokie i spokojne oddychanie.

• Znajdź kreatywne sposoby radzenia sobie z lękami

Wspólnie z dzieckiem poszukajcie kreatywnych sposobów na radzenie sobie z lękami. Może to być np. zabawka ochronna, specjalny przedmiot lub rytuał, który dziecko może zastosować w momencie odczuwania lęku. Możecie również stworzyć „skrzyneczkę odwagi” z wybranymi przedmiotami, które pomogą dziecku poczuć się bezpieczniej. 

Jakie formy zabawy pozwolą zmniejszyć lęki?

• Wykrzycz emocje – dzięki okrzykom dziecko może pozbyć się negatywnych emocji tj. złość, strach czy frustracja.
• Balonik – zabawa polega na dmuchaniu balona, zapisaniu na nim czego się boimy, a następnie przebiciu go szpilką – „przebicie” ma symbolizować pozbycie się lęków.
• Oceń swój strach – ustal z dzieckiem skalę strachu, niech za każdym razem, kiedy będzie się bało przyłoży strach do tej skali – czy sięga kolan, a może serca, kiedy strach jest intensywny może sięgać czubka głowy. 
• Rysowanie – poproś szkraba żeby narysował to czego się boi. Czy będzie to potwór? Gdy obrazek jest gotowy niech dziecko domaluje elementy, które sprawią, że potwór będzie śmieszny i przestanie być groźny.

• Szukaj profesjonalnej pomocy w razie potrzeby

Jeśli lęki twojego dziecka są silne, długotrwałe lub mają negatywny wpływ na jego codzienne funkcjonowanie, warto skonsultować się z profesjonalistą, takim jak psycholog czy terapeuta dziecięcy.

Lęki dziecięce są naturalnym elementem rozwoju, kluczem do wspierania dziecka w radzeniu sobie z lękami jest empatia i zrozumienie. Słuchaj uważnie, nie bagatelizuj i staraj się zrozumieć, czego dziecko doświadcza. Edukuj malucha na temat lęków, zapewniaj odpowiednie narzędzia do radzenia sobie z nimi. Oswajanie lęków to proces, który wymaga czasu, cierpliwości i miłości. Pamiętaj, że Twoja obecność i wsparcie są kluczowe dla budowania poczucia bezpieczeństwa i pewności siebie szkraba.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się, „JAK ZROZUMIEĆ DZIECKO WYSOKO WRAŻLIWE?” koniecznie zajrzyj do naszego artykułu.

Polecamy także przeczytanie naszego poprzedniego artykułu o powrocie z placu zabaw bez awantur. Serdecznie zachęcamy do odwiedzenia naszego kanału YouTube!